فردای اقتصاد: تغییر برخی روندها به ویژه در بازارهایی چون دلار، سکه و ملک حکایت از آن دارد که ادراک این بازارها از سرنوشت برجام در حال تغییر است. قیمت دلار از قله تاریخی ۳۳ هزار تومان به مرز روانی ۳۰ هزار تومان نزول کرده است. با افت تقاضای ملک، تعداد معاملات ماهانه مسکن در تهران از سقف ۴ ساله خود عقب‌نشینی کرد و قیمت اوراق تسهیلات مسکن (تسه) هم به کمترین سطوح ۷ هفته اخیر رسید. از سوی دیگر، در بازار خودرو قیمت‌ها با شتاب ملایمی در حال کاهش بوده و بازار سهام نیز با بهبود شاخص کل همراه شده است.
قیمت دلار در مرز ۳۰ هزار
نرخ ارز اواخر خرداد با قطعنامه شورای حکام علیه ایران به قله تاریخی جدید (بیش از ۳۳ هزار تومان) رسید. در آن مقطع بازارساز با فرمانی که از سران قوا برای مداخله در بازار دریافت کرد، زمینه افزایش عرضه ارز را ایجاد کرد و قیمت دلار را از سقف پایین کشاند. سپس شروع مجدد گفت‌وگوی غیرمستقیم بین ایران و آمریکا در قطر، دلار را تا مرز ۳۰ هزار پایین کشاند، اما نرخ ارز دلار قادر به خروج از این ابرکانال نبود.
با مذاکرات جدید در وین افت دلار شدت گرفته است به طوری که دیروز پس از ۵۰ روز مرز ۳۱ هزار تومان را شکست که امروز با ریزش تا نزدیکی مرز ۳۰ هزار تومان ادامه یافت.
ترس مضاعف سکه از برجام
سکه هم که از ۲۲ خرداد تا نزدیکی سقف تاریخی ۱۶.۵ میلیون تومانی خود پیش رفته بود، تا کنون با افت تقریبا ۱۲ درصدی به ۱۴.۵ میلیون تومان رسیده است. بخش عمده آن تحت تاثیر افت ۶.۳ درصدی نرخ دلار داخلی در این مدت و بخشی نیز به واسطه کاهش ۳.۷ درصدی طلای جهانی بوده است. با جمع دو عدد فوق قابل دریافت است که حدود ۲ درصد از افت قیمت سکه توسط دلار داخلی و طلای جهانی قابل توضیح نیست که به سبب آن شاهد افزایش حباب قیمتی سکه (طبق تعاریف مرسوم) بودیم که ناشی از عواملی همچون محدودیت‌های خرید ارز و هدایت بخشی از متقاضیان دلار به سمت بازار سکه و طلا است. اما با بهبود انتظارات برجامی حباب سکه هم از اوج ۲.۳ میلیون تومانی اکنون به ۱.۴ میلیون تومان رسیده است.
امید برجامی در تالار شیشه‌ای
این روزها در بورس تهران، پتانسیل رشد قیمت سهام و بازگشت سرمایه‌های گریزان با نگاه مثبت به احتمال احیای برجام، مشاهده می‌شود. با این حال، طناب‌کشی دیدگاه‌ها و البته برخی نگرانی‌ها مانع از آن می‌شود که شرایط به سرعت تغییر پیدا کرده و رونقی پایدار بازار را در برگیرد.
بد نیست نگاهی کوتاه نیز به وضعیت بازار سهام در روزهای گذشته یعنی همزمان با بهبود چشم‌انداز احیای برجام داشته باشیم. آنگونه که آمارها نشان می‌دهد شاخص کل بورس تهران در هفته گذشته پس از هفت هفته نزول پیاپی توانست رشدی ۰.۸ درصدی را در کارنامه خود ثبت کند و در دو روز سپری شده از هفته جاری نیز بیش از ۱۵ هزار واحد افزایش ارتفاع داده است. ضمن اینکه به وضوح شاهد کاهش شتاب سرمایه‌گذاران برای خروج از بازار هستیم و حتی در برخی روزها ورود پول نیز مشاهده می‌شود. وضعیتی که عمدتا تحت تاثیر خوش‌بینی‌های به وجود آمده در خصوص احیای برجام رقم خورده و امید را به تالار شیشه‌ای بازگردانده است.
در حال حاضر یک گروه از سهامداران، به واسطه انتظارات تطبیقی و رجوع به گذشته نزدیک، اول آنکه همچنان بازار سهام را بازاری «تورم دوست» قلمداد می‌کنند و با این نگاه، معتقدند احیای برجام به واسطه اثری که بر نرخ دلار و انتظارات تورمی به جای می‌گذارد، رابطه دوستانه‌ای با بورس و سهامداران برقرار نخواهد کرد. ضمن آنکه به اعتقاد این دسته، تجربه حداقل یک سال گذشته نشان می‌دهد نمی‌توان هنوز نسبت به احیای برجام خوش‌بین بود چرا که در دفعات قبلی نیز بارها این احتمال تقویت شد اما در ادامه سر خانه اول خود بازگشت.
گروه دوم اما نگاه منطقی‌تری را دنبال می‌کنند. به اعتقاد این دسته از سهامداران، احیای برجام می‌تواند اتفاقات خوبی را برای بورس رقم بزند. از یک سو، از آنجایی که ارزش‌گذاری بورس بالاتر از اتفاقات رقم خورده برای دلار نیمایی نیست، کاهش نرخ غیررسمی دلار (دلار آزاد)، اثر منفی بر بازار سهام به جای نمی‌گذارد و از طرف دیگر، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و ایجاد فرصت برای رشد اقتصادی در نتیجه احیای برجام، می‌تواند دو بازوی کمک‌کننده برای بازگشت رونق به تالار شیشه‌ای باشد.
پایداری این رونق اما بیش از هر چیز، نیازمند ورود سرمایه‌های جدیدی است که انتظار می‌رود با احیای برجام از دیگر گزینه‌های سرمایه‌گذاری به ویژه بازارهای سفته‌بازی همانند ارز و مسکن خارج شده (کما آنکه این خروج اکنون نیز آغاز شده است) و بخش قابل توجهی از آن راهی بازار سهام شود. شیفت پولی که البته با توجه به بی‌اعتمادی‌های به وجود آمده در تالار شیشه‌ای و زخم رکود دوساله سهام بر پیکر سهامداران، زمان‌بر خواهد بود.
خریداران ملک در انتظار
بازار ملک هم در حال واکنش به تحولات برجامی است. طبق شواهد، تقاضای ملک (چه برای سرمایه‌گذاری و چه مصرفی) در حال کاهش است. تعداد معاملات انجام‌شده در پایتخت از اوج حدودا ۱۴ هزار معامله در خردادماه (سقف ۴ ساله) عقب‌نشینی کرده و طبق آمار بانک مرکزی ۲۶ درصد و طبق داده‌های مرکز آمار نزدیک به ۴۰ درصد کاهش داشته است. کاهش تقاضا در بازار مسکن را مشاهدات میدانی هم تایید می‌کند.
از سوی دیگر، بررسی معاملات اوراق تسهیلات مسکن (تسه) در بورس نشان می‌دهد که برخی متقاضیان مصرفی بازار مسکن به دلیل انتظارات کاهشی قیمت، از خرید خانه دست نگه داشته‌اند. ارزش معاملات اوراق تسهیلات مسکن در پررونق‌ترین روزهای بازار طی سال جاری یعنی خردادماه، تا حدود ۵۰ میلیارد تومان در روز رشد کرده بود، اما حالا به کمتر از ۲۲ میلیارد تومان یعنی کمتر از نصف رسیده است. روند صعودی قیمت اوراق تسه نیز در روزهای گذشته متوقف شده و میانگین قیمت تسه‌ها حتی به زیر ۱۳۰ هزار تومان رسید که در ۷ هفته اخیر بی‌سابقه (از اوایل تیر مصادف با آغاز مذاکرات قطر) بی‌سابقه بود. لازم به ذکر است که کاهش تقاضا در بازار اوراق مسکن به معنای افت تقاضای مصرفی در بازار ملک است. چراکه هر فرد تنها یک بار می‌تواند وام خرید مسکن با اوراق تسه دریافت کند. به همین علت می‌توان گفت اکثر قریب به اتفاق خریداران این اوراق خانه اولی‌ها هستند که جزء متقاضیان مصرفی محسوب می‌شوند.
اگرچه یکی از دلایل رویگردانی متقاضیان مصرفی از بازار ملک می‌تواند کاهش قدرت خرید آن‌ها به واسطه رشد سرسام‌آور قیمت‌ها باشد، اما روند نزولی قیمت اوراق تسهیلات مسکن که کاملا همزمان با پایان مذاکرات وین و افت قیمت دلار اتفاق افتاده نشان می‌دهد که این موضوع دلیلی فراتر از کاهش قدرت خرید دارد و ناشی از امیدواری به نتیجه دادن مذاکرات وین است.
خودرو همچنان درگیر رکود
بازار خودرو هم در روزهای گذشته اگرچه روند نزولی را در پیش گرفته اما واکنش نسبتا ملایم‌تری داشته است. شاخص قیمت خودرو از اواخر خرداد تا کنون ۰.۵ درصد کاهش یافته است. بازار خودرو معمولا با چند روز تاخیر به نوسانات دلار واکنش می‌دهد و در هفته‌های اخیر هم چه در مسیر صعودی و چه نزولی با شدت بسیار کمتری نسبت به دلار نوسان کرده است. این موضوع می‌تواند ناشی از ماهیت عمدتا مصرفی تقاضای خودرو باشد. با این حال، رکود معاملات خودرو در هفته‌های گذشته احتمالا ناشی از دست نگه داشتن خریداران و فروشندگان برای مشخص‌تر شدن نتیجه مذاکرات و همچنین مسائلی از جمله واردات خودرو باشد. آزادسازی واردات خودرو، عرضه خودرو در بورس کالا و حذف قرعه‌کشی خودرو همه از وعده‌های اخیر سیاست‌گذار خودرویی است که تا کنون به طور کامل محقق نشده‌اند و شاید تحقق آن‌ها در گروی احیای برجام باشد.
پیش بینی مسیر بازارها با احیای برجام
حال در صورت احیای برجام، پناهگاه پول‌ها کدام بازار خواهد بود و احتمال ریزش قیمت‌ها در کدام بازار بالاتر است؟ به نظر می‌رسد بورس تنها بازار داخلی است که ریسک‌های برجامی (کاهش شدید نرخ دلار) را هضم کرده و پتانسیل‌های نهفته زیادی دارد که با توافق فعال خواهند شد. در خصوص آینده قیمت دلار هم اگرچه در صورتی که بازارساز پس از احیای توافق به ارزپاشی شدید روی آورد احتمال سقوط آزاد قیمت‌ها وجود خواهد داشت، اما برخی اقتصاددانان معتقدند در صورتی که دولت سیاست‌گذاری با کیفیتی پس از توافق داشته باشد، دلار ۲۷ هزار تومانی می‌تواند محدوده‌ای منطقی و اقتصادی برای قیمت دلار باشد.
جزییات بیشتر را در گزارش «پناهگاه پول‌ها تغییر می‌کند؟» بخوانید.
تبادل نظر